MinBZK · anneschuth · Mar 25, 2025 · Mar 25, 2025 · Mar 25, 2025 · Mar 25, 2025
@@ -19,83 +19,96 @@ hide:
     </div>
 </div>
 
+## Wat is de NeRDS?
+
+De Nederlandse Richtlijn Digitale Systemen (NeRDS) is een standaard voor verantwoorde ontwikkeling en implementatie van digitale systemen binnen de Nederlandse overheid. De richtlijn vormt een basis voor het maken van doeltreffende, veilige en gebruikersgerichte technologie.
+
+## Hoe gebruik je de NeRDS?
+
+- Pas de NeRDS toe op alle technologieprojecten en -programma's
+- Overweeg elk principe en stem je project of programma erop af
+- Volg zoveel mogelijk principes zoals praktisch is binnen je context
+- Het meeste voordeel behaal je door je organisatietechnologie en -strategieën af te stemmen op deze richtlijn
+
+De NeRDS-principes werken samen en versterken elkaar. Door ze in samenhang toe te passen, creëer je digitale systemen die niet alleen technisch solide zijn, maar ook voldoen aan de behoeften van gebruikers en bijdragen aan een betere digitale overheid.
+
 <a href="Over-NeRDS/" class="button md-button--secondary">Over de Nederlandse Richtlijn Digitale Systemen</a>
 
 <div class="grid cards" markdown>
 
-- :material-account-search:{ .lg .middle } __1. [Definieer gebruikersbehoeften](principes/gebruikersbehoeften/)__
+- :material-account-search:{ .lg .middle } __1. [Definieer gebruikersbehoeften](principes/gebruikersbehoeften/index.md)__
 
     ---
 
     Begrijp je gebruikers en hun behoeften. Ontwikkel kennis over je gebruikers en wat dat betekent voor je technologieproject.
 
-- :material-human-wheelchair:{ .lg .middle } __2. [Maak dingen toegankelijk en inclusief](principes/toegankelijkheid/)__
+- :material-human-wheelchair:{ .lg .middle } __2. [Maak dingen toegankelijk en inclusief](principes/toegankelijkheid/index.md)__
 
     ---
 
     Zorg ervoor dat je technologie, infrastructuur en systemen toegankelijk en inclusief zijn voor alle gebruikers.
 
-- :material-source-branch:{ .lg .middle } __3. [Wees open en gebruik open source](principes/open-source/)__
+- :material-source-branch:{ .lg .middle } __3. [Wees open en gebruik open source](principes/open-source/index.md)__
 
     ---
 
     Publiceer je code en gebruik open source software om transparantie, flexibiliteit en verantwoording te verbeteren.
 
-- :material-checkbox-marked-circle-outline:{ .lg .middle } __4. [Gebruik open standaarden](principes/open-standaarden/)__
+- :material-checkbox-marked-circle-outline:{ .lg .middle } __4. [Gebruik open standaarden](principes/open-standaarden/index.md)__
 
     ---
 
     Bouw technologie die open standaarden gebruikt om ervoor te zorgen dat je technologie werkt en communiceert met andere technologie.
 
-- :material-cloud:{ .lg .middle } __5. [Gebruik cloud eerst](principes/cloud-eerst/)__
+- :material-cloud:{ .lg .middle } __5. [Gebruik cloud eerst](principes/cloud-eerst/index.md)__
 
     ---
 
     Overweeg eerst publieke cloudoplossingen zoals vermeld in het Cloud First-beleid.
 
-- :material-shield-lock:{ .lg .middle } __6. [Maak dingen veilig](principes/veiligheid/)__
+- :material-shield-lock:{ .lg .middle } __6. [Maak dingen veilig](principes/veiligheid/index.md)__
 
     ---
 
     Houd systemen en gegevens veilig met het juiste beveiligingsniveau.
 
-- :material-incognito:{ .lg .middle } __7. [Maak privacy integraal](principes/privacy/)__
+- :material-incognito:{ .lg .middle } __7. [Maak privacy integraal](principes/privacy/index.md)__
 
     ---
 
     Zorg ervoor dat gebruikersrechten worden beschermd door privacy te integreren als een essentieel onderdeel van je systeem.
 
-- :material-share-variant:{ .lg .middle } __8. [Deel, hergebruik en werk samen](principes/samenwerking/)__
+- :material-share-variant:{ .lg .middle } __8. [Deel, hergebruik en werk samen](principes/samenwerking/index.md)__
 
     ---
 
     Vermijd dubbel werk en onnodige kosten door samen te werken binnen de overheid en door technologie te delen en te hergebruiken.
 
-- :material-puzzle:{ .lg .middle } __9. [Integreer en pas technologie aan](principes/integratie/)__
+- :material-puzzle:{ .lg .middle } __9. [Integreer en pas technologie aan](principes/integratie/index.md)__
 
     ---
 
     Je technologie moet werken met bestaande technologieën, processen en infrastructuur in je organisatie.
 
-- :material-database:{ .lg .middle } __10. [Maak beter gebruik van data](principes/data/)__
+- :material-database:{ .lg .middle } __10. [Maak beter gebruik van data](principes/data/index.md)__
 
     ---
 
     Gebruik data effectiever door je technologie, infrastructuur en processen te verbeteren.
 
-- :material-cart:{ .lg .middle } __11. [Definieer je inkoopstrategie](principes/inkoop/)__
+- :material-cart:{ .lg .middle } __11. [Definieer je inkoopstrategie](principes/inkoop/index.md)__
 
     ---
 
     Je inkoopstrategie moet laten zien dat je commerciële en technologische aspecten hebt overwogen.
 
-- :material-leaf:{ .lg .middle } __12. [Maak je technologie duurzaam](principes/duurzaamheid/)__
+- :material-leaf:{ .lg .middle } __12. [Maak je technologie duurzaam](principes/duurzaamheid/index.md)__
 
     ---
 
     Verhoog duurzaamheid gedurende de hele levenscyclus van je technologie.
 
-- :material-check-all:{ .lg .middle } __13. [Voldoe aan de servicestandaard](principes/servicestandaard/)__
+- :material-check-all:{ .lg .middle } __13. [Voldoe aan de servicestandaard](principes/servicestandaard/index.md)__
 
     ---
 

@@ -21,9 +21,9 @@ Data is een waardevolle hulpbron die, wanneer effectief beheerd en gebruikt, kan
 1. **Datakwaliteit**: Zorg voor accurate, volledige en actuele gegevens
 2. **Datagovernance**: Definieer duidelijke verantwoordelijkheden en beleid
 3. **Data-architectuur**: Ontwikkel een coherente structuur voor gegevensbeheer
-4. **Datadeling**: Bevorder het veilig en verantwoord delen van gegevens
-5. **Datastandaardisatie**: Gebruik consistente formaten en definities
-6. **Data-ethiek**: Respecteer privacy en voorkom onethisch gebruik
+4. **Datadeling**: Bevorder het veilig en verantwoord delen van gegevens (zie [Deel, hergebruik en werk samen](../samenwerking/index.md))
+5. **Datastandaardisatie**: Gebruik consistente formaten en definities (zie [Gebruik open standaarden](../open-standaarden/index.md))
+6. **Data-ethiek**: Respecteer privacy en voorkom onethisch gebruik (zie [Maak privacy integraal](../privacy/index.md))
 7. **Datavaardigheden**: Bevorder datageletterdheid in de organisatie
 
 ## Praktische implementatiestappen
@@ -64,4 +64,18 @@ Data is een waardevolle hulpbron die, wanneer effectief beheerd en gebruikt, kan
 - Voortdurende evaluatie en verbetering van datapraktijken
 - Samenwerking tussen technische teams en domeinexperts
 
+## Standaarden en initiatieven voor effectief datagebruik
+
+- **[Uit Betrouwbare Bron](https://digilab.overheid.nl/projecten/)**: Initiatief gericht op datakwaliteit in federatieve datasystemen, met nadruk op het principe 'data bij de bron'.
+
+- **[Logboek Dataverwerkingen](https://digilab.overheid.nl/projecten/)**: Creëert transparantie in overheidsdata door bij te houden wie data wanneer en waarom verandert.
+
+- **[Synthetische Datageneratie](https://digilab.overheid.nl/projecten/)**: Techniek om representatieve testdata te genereren op basis van event sourcing principes, zodat gevoelige productiedata niet voor testtoepassingen hoeft te worden gebruikt.
+
+- **[Stelsel van Basisregistraties](https://www.digitaleoverheid.nl/overzicht-van-alle-onderwerpen/stelsel-van-basisregistraties/)**: Samenhangend stelsel van hoogwaardige registraties met essentiële overheidsgegevens.
+
+- **[RSGB/RGBZ](https://www.gemmaonline.nl/index.php/RSGB_3.0_in_ontwikkeling)**: Referentiemodellen voor gemeentelijke basis- en zaakgegevens, die zorgen voor consistente definitie en uitwisseling van data.
+
+- **[data.overheid.nl](https://data.overheid.nl/)**: Het open data portaal van de Nederlandse overheid, dat toegang biedt tot datasets van overheidsorganisaties.
+
 Door data effectiever te gebruiken, kunnen overheidsorganisaties betere diensten leveren, efficiënter werken en de complexe uitdagingen van vandaag en morgen beter aanpakken.
@@ -30,6 +30,7 @@ Duurzame technologie minimaliseert negatieve milieueffecten, optimaliseert energ
 - Beoordeel leveranciers op hun milieubeleid en prestaties
 - Kies voor producten met milieukeurmerken
 - Selecteer leveranciers met terugname- en recyclingprogramma's
+- Raadpleeg [PIANOo's MVI-criteria voor ICT](https://www.pianoo.nl/nl/themas/maatschappelijk-verantwoord-inkopen/productgroepen-en-mvi-criteria) voor specifieke richtlijnen bij aanbestedingen
 
 ### 3. Gebruik en beheer
 - Optimaliseer energiegebruik van hardware en software

@@ -9,79 +9,79 @@ De Nederlandse Richtlijn Digitale Systemen (NeRDS) is gebaseerd op een set kernp
 
 <div class="grid cards" markdown>
 
-- :material-account-search:{ .lg .middle } __1. [Definieer gebruikersbehoeften](gebruikersbehoeften/)__
+- :material-account-search:{ .lg .middle } __1. [Definieer gebruikersbehoeften](gebruikersbehoeften/index.md)__
 
     ---
 
     Begrijp je gebruikers en hun behoeften. Ontwikkel kennis over je gebruikers en wat dat betekent voor je technologieproject.
 
-- :material-human-wheelchair:{ .lg .middle } __2. [Maak dingen toegankelijk en inclusief](toegankelijkheid/)__
+- :material-human-wheelchair:{ .lg .middle } __2. [Maak dingen toegankelijk en inclusief](toegankelijkheid/index.md)__
 
     ---
 
     Zorg ervoor dat je technologie, infrastructuur en systemen toegankelijk en inclusief zijn voor alle gebruikers.
 
-- :material-source-branch:{ .lg .middle } __3. [Wees open en gebruik open source](open-source/)__
+- :material-source-branch:{ .lg .middle } __3. [Wees open en gebruik open source](open-source/index.md)__
 
     ---
 
     Publiceer je code en gebruik open source software om transparantie, flexibiliteit en verantwoording te verbeteren.
 
-- :material-checkbox-marked-circle-outline:{ .lg .middle } __4. [Gebruik open standaarden](open-standaarden/)__
+- :material-checkbox-marked-circle-outline:{ .lg .middle } __4. [Gebruik open standaarden](open-standaarden/index.md)__
 
     ---
 
     Bouw technologie die open standaarden gebruikt om ervoor te zorgen dat je technologie werkt en communiceert met andere technologie.
 
-- :material-cloud:{ .lg .middle } __5. [Gebruik cloud eerst](cloud-eerst/)__
+- :material-cloud:{ .lg .middle } __5. [Gebruik cloud eerst](cloud-eerst/index.md)__
 
     ---
 
     Overweeg eerst publieke cloudoplossingen zoals vermeld in het Cloud First-beleid.
 
-- :material-shield-lock:{ .lg .middle } __6. [Maak dingen veilig](veiligheid/)__
+- :material-shield-lock:{ .lg .middle } __6. [Maak dingen veilig](veiligheid/index.md)__
 
     ---
 
     Houd systemen en gegevens veilig met het juiste beveiligingsniveau.
 
-- :material-incognito:{ .lg .middle } __7. [Maak privacy integraal](privacy/)__
+- :material-incognito:{ .lg .middle } __7. [Maak privacy integraal](privacy/index.md)__
 
     ---
 
     Zorg ervoor dat gebruikersrechten worden beschermd door privacy te integreren als een essentieel onderdeel van je systeem.
 
-- :material-share-variant:{ .lg .middle } __8. [Deel, hergebruik en werk samen](samenwerking/)__
+- :material-share-variant:{ .lg .middle } __8. [Deel, hergebruik en werk samen](samenwerking/index.md)__
 
     ---
 
     Vermijd dubbel werk en onnodige kosten door samen te werken binnen de overheid en door technologie te delen en te hergebruiken.
 
-- :material-puzzle:{ .lg .middle } __9. [Integreer en pas technologie aan](integratie/)__
+- :material-puzzle:{ .lg .middle } __9. [Integreer en pas technologie aan](integratie/index.md)__
 
     ---
 
     Je technologie moet werken met bestaande technologieën, processen en infrastructuur in je organisatie.
 
-- :material-database:{ .lg .middle } __10. [Maak beter gebruik van data](data/)__
+- :material-database:{ .lg .middle } __10. [Maak beter gebruik van data](data/index.md)__
 
     ---
 
     Gebruik data effectiever door je technologie, infrastructuur en processen te verbeteren.
 
-- :material-cart:{ .lg .middle } __11. [Definieer je inkoopstrategie](inkoop/)__
+- :material-cart:{ .lg .middle } __11. [Definieer je inkoopstrategie](inkoop/index.md)__
 
     ---
 
     Je inkoopstrategie moet laten zien dat je commerciële en technologische aspecten hebt overwogen.
 
-- :material-leaf:{ .lg .middle } __12. [Maak je technologie duurzaam](duurzaamheid/)__
+- :material-leaf:{ .lg .middle } __12. [Maak je technologie duurzaam](duurzaamheid/index.md)__
 
     ---
 
     Verhoog duurzaamheid gedurende de hele levenscyclus van je technologie.
 
-- :material-check-all:{ .lg .middle } __13. [Voldoe aan de servicestandaard](servicestandaard/)__
+- :material-check-all:{ .lg .middle } __13. [Voldoe aan de servicestandaard](servicestandaard/index.md)__
 
     ---
 

@@ -17,6 +17,8 @@ Een goed doordachte inkoopstrategie voor technologie zorgt ervoor dat je organis
 - **Strategische afstemming**: Zorg dat aankopen organisatiedoelen ondersteunen
 - **Wet- en regelgeving**: Voldoe aan aanbestedingsregels en andere regelgeving
 
+Zie hiervoor ook [PIANOo's richtlijnen voor Maatschappelijk Verantwoord Inkopen](https://www.pianoo.nl/nl/themas/maatschappelijk-verantwoord-inkopen/productgroepen-en-mvi-criteria) voor productgroepen en MVI-criteria die je kunt toepassen bij je inkoopstrategie.
+
 ## Kerncomponenten van een effectieve inkoopstrategie
 
 1. **Behoefteanalyse**: Begrijp gebruikersbehoeften en organisatievereisten

@@ -61,4 +61,16 @@ Nieuwe technologische oplossingen moeten naadloos integreren met bestaande syste
 - Blijf open standaarden volgen voor langetermijncompatibiliteit
 - Evalueer regelmatig het technologielandschap op efficiëntie en effectiviteit
 
+## Architectuurvisies en standaarden voor integratie
+
+- **[Common Ground](https://commonground.nl/)**: Een nieuwe informatiekundige visie voor moderne gegevensuitwisseling binnen de overheid. Common Ground werkt met herbruikbare componenten en het principe van 'data bij de bron' om silovorming tegen te gaan en flexibele, modulaire IT-oplossingen te realiseren.
+
+- **[Federatieve Service Connectiviteit (FSC)](https://digilab.overheid.nl/projecten/)**: Een standaard voor een API-gateway met federatieve authenticatie. FSC beveiligt de verbindingen tussen partijen via wederzijdse digitale contracten en maakt veilige, gecontroleerde data-uitwisseling mogelijk.
+
+- **[Digikoppeling](https://www.logius.nl/diensten/digikoppeling)**: De standaard voor elektronisch berichtenverkeer tussen overheidsorganisaties. Digikoppeling beschrijft hoe gegevens veilig kunnen worden uitgewisseld, ongeacht het achterliggende systeem.
+
+- **[Haven](https://digilab.overheid.nl/projecten/)**: Een standaard voor platformonafhankelijke cloudhosting, speciaal ontworpen voor het gemakkelijk herbruikbaar maken van applicaties tussen overheidsorganisaties.
+
+- **[NLX](https://nlx.io/)**: Een open source peer-to-peer systeem dat veilige, gedecentraliseerde gegevensuitwisseling tussen organisaties faciliteert, gebaseerd op Common Ground principes.
+
 Door zorgvuldige integratie en aanpassing van technologie kun je een coherent en effectief digitaal landschap creëren dat waarde levert aan gebruikers en organisaties, terwijl het bestaande investeringen respecteert en toekomstige innovatie ondersteunt.
@@ -32,10 +32,10 @@ Open source software is software waarvan de broncode vrijelijk beschikbaar is, e
 ## Hoe pas je dit toe
 
 1. **Publiceer je code**: Maak de broncode van je software openbaar, tenzij er specifieke redenen zijn om dit niet te doen
-2. **Gebruik open standaarden**: Zorg ervoor dat je systemen kunnen communiceren met andere systemen
+2. **Gebruik open standaarden**: Zorg ervoor dat je systemen kunnen communiceren met andere systemen (zie [Gebruik open standaarden](../open-standaarden/index.md))
 3. **Documenteer grondig**: Maak het voor anderen gemakkelijk om je code te begrijpen en eraan bij te dragen
 4. **Overweeg bestaande oplossingen**: Onderzoek eerst of er al geschikte open source oplossingen bestaan
-5. **Bouw een gemeenschap**: Moedig bijdragen en feedback aan op je projecten
+5. **Bouw een gemeenschap**: Moedig bijdragen en feedback aan op je projecten (zie [Deel, hergebruik en werk samen](../samenwerking/index.md))
 
 ## Overwegingen bij het kiezen van open source technologie
 
@@ -61,4 +61,12 @@ Open source software is software waarvan de broncode vrijelijk beschikbaar is, e
 - Onderhoud de documentatie actief
 - Wees responsief op issues en pull requests
 
+## Hulpbronnen voor open source binnen de overheid
+
+- [Opensourcewerken community](https://developer.overheid.nl/communities/open-source-werken) - Community van het Ministerie van Binnenlandse Zaken voor praktische kennis, een forum om ervaringen te delen en informatie over relevante regelgeving voor open source werken.
+
+- [OSPO-NL Kennisbank](https://ospo-nl.github.io/kennisbank/) - Verzameling van kennis over het opzetten van een Open Source Program Office (OSPO) binnen de Nederlandse overheid, met praktische handleidingen en richtlijnen voor het werken met open source.
+
+- [Instructie Rijksdienst bij aanschaf ICT-diensten of ICT-producten](https://wetten.overheid.nl/BWBR0024717/2008-11-23) - Officiële instructie die voorschrijft dat bij de aanschaf van ICT-diensten of -producten door de Rijksoverheid, open standaarden moeten worden geëist.
+
 Door open en transparant te werken en open source software te omarmen, draag je bij aan een meer transparante, flexibele en verantwoordelijke digitale overheid.